Quản lý cho vay ngang hàng là một vấn đề rất được quan tâm trên toàn cầu khi mô hình tài chính này ngày càng phát triển. Để phát triển bền vững, mô hình này cần được quản lý chặt chẽ nhằm bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư và ngăn chặn các rủi ro tiềm ẩn. Trong phần 2 của bài viết này, hãy cùng phân tích bài học từ Trung Quốc trong hoạt động quản lý cho vay ngang hàng, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.
Quản lý cho vay ngang hàng: Việt Nam học được gì từ quốc tế (Phần 2)
Trung Quốc: Bài học từ sự bùng nổ và sụp đổ của thị trường cho vay ngang hàng
Trung Quốc từng là một trong những thị trường cho vay ngang hàng (P2P Lending) lớn nhất thế giới, với sự bùng nổ mạnh mẽ bắt đầu từ năm 2011. Hàng triệu cá nhân và doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đã tìm đến hình thức vay này do khó tiếp cận với nguồn vốn tín dụng ngân hàng truyền thống. Lãi suất hấp dẫn từ 10%/năm trở lên đã thu hút hơn 50 triệu người tham gia đầu tư, đưa giá trị thị trường cho vay ngang hàng tại Trung Quốc lên tới gần 218 tỷ USD vào tháng 6/2018.
Vay ngang hàng tại Trung quốc có sự bùng nổ mạnh mẽ bắt đầu từ năm 2011
Sự thiếu kiểm soát trong quản lý cho vay ngang hàng và hậu quả nghiêm trọng
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của thị trường P2P Lending tại Trung Quốc cũng đi kèm với những rủi ro và hậu quả nghiêm trọng do thiếu sự kiểm soát chặt chẽ từ phía chính phủ. Với sự lỏng lẻo trong các quy định, nhiều công ty P2P đã biến tướng hoạt động, chuyển sang huy động vốn bất hợp pháp hoặc mô hình đầu tư đa cấp. Hậu quả là hàng loạt công ty P2P phá sản, nhiều nhà đầu tư mất trắng tiền khi các chủ công ty này ôm tiền chạy trốn. Chỉ trong vòng 2 tháng sau tháng 6/2018, hơn 400 công ty P2P đã ngừng hoạt động, gây ra làn sóng biểu tình và đình công yêu cầu chính phủ can thiệp để bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.
Nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến cuộc khủng hoảng trong lĩnh vực P2P Lending tại Trung Quốc là cách tiếp cận sai lầm của chính phủ đối với mô hình này. Trung Quốc đã coi cho vay ngang hàng đơn thuần là “hệ thống trao đổi thông tin khoản vay”, điều này đã dẫn đến các quy định pháp lý thiếu chặt chẽ, tạo ra kẽ hở cho các hành vi vi phạm pháp luật và các biến tướng tiêu cực. Khi không có các biện pháp giám sát và kiểm soát hiệu quả, thị trường này đã phát triển một cách không kiểm soát, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.
Trung Quốc đã có những nhìn nhận chưa đúng về vay ngang hàng
Biện pháp quản lý cho vay ngang hàng mới của Chính phủ Trung Quốc
Sau hàng loạt vụ sụp đổ của các công ty P2P, Chính phủ Trung Quốc đã phải hành động để kiềm chế tình trạng này. Họ đã đưa ra 10 biện pháp tăng cường kiểm soát, bao gồm việc cấm mở thêm các trang web cho vay trực tuyến, yêu cầu các công ty P2P còn hoạt động phải tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng khiếu nại, đồng thời tăng cường hình phạt đối với các hành vi lừa đảo. Ngoài ra, chính phủ cũng thiết lập các chương trình bồi thường cho nhà đầu tư bị thiệt hại khi các công ty P2P phá sản, nhằm giảm bớt tác động tiêu cực và khôi phục niềm tin của nhà đầu tư vào thị trường.
Thách thức và triển vọng trong việc quản lý cho vay ngang hàng tại Việt Nam
Tại Việt Nam, cho vay ngang hàng (P2P Lending) đã bắt đầu xuất hiện trong vài năm gần đây và đang chứng kiến sự phát triển nhanh chóng. Hiện tại, đã có khoảng 100 công ty hoạt động trong lĩnh vực này, với một số công ty mới thành lập chỉ trong chưa đầy hai năm nhưng đã xử lý tới 2.000 đơn xin vay mỗi ngày.
Tại Việt Nam, cho vay ngang hàng đang phát triển nhanh chóng
Xu hướng này được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố như dân số đông, trong đó phần lớn nằm trong độ tuổi lao động, thu nhập tăng nhanh và sự ưa chuộng công nghệ tiên tiến. Bên cạnh đó, khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính-ngân hàng của người dân Việt Nam vẫn còn hạn chế, khi chỉ có khoảng 40% người lớn có tài khoản ngân hàng, so với tỷ lệ 80% ở Trung Quốc và 74% tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.
Sự phát triển nhanh chóng của P2P lending và những thách thức
Cũng như ở nhiều quốc gia đang phát triển khác, cho vay ngang hàng tại Việt Nam vừa mang lại nhiều cơ hội, vừa tiềm ẩn những rủi ro đáng kể. Một mặt, mô hình này đáp ứng nhu cầu vốn phi chính thức và đa dạng hóa các kênh đầu tư. Tuy nhiên, do các công ty P2P và nhà đầu tư chưa hiểu rõ bản chất của cho vay ngang hàng, hoặc hoạt động biến tướng, nên rủi ro và hệ lụy là điều khó tránh khỏi.
Thực tế, tại Việt Nam đã xuất hiện một số công ty P2P với lãi suất cho vay được phản ánh lên tới hơn 100%/năm. Hiện tượng biến tướng, lừa đảo và tín dụng đen trà trộn vào lĩnh vực này đang diễn biến phức tạp, tạo ra những rủi ro lớn cho cả nền kinh tế và xã hội.
Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay đối với Việt Nam trong việc quản lý cho vay ngang hàng là thiếu hành lang pháp lý rõ ràng. Hiện tại, các công ty P2P thường đăng ký hoạt động dưới dạng công ty tư vấn đầu tư, và quan hệ cho vay vẫn được hiểu là quan hệ dân sự. Điều này khiến cho việc giám sát và quản lý các hoạt động của họ trở nên khó khăn, đồng thời tạo ra kẽ hở cho các hoạt động biến tướng và vi phạm pháp luật.
Nếu không có những biện pháp quản lý chặt chẽ, sự phát triển của thị trường P2P Lending tại Việt Nam có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cả nền kinh tế và đời sống xã hội.
Thiếu hành lang pháp lý rõ ràng
Triển vọng và hướng đi tương lai
Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức, thị trường cho vay ngang hàng tại Việt Nam vẫn có tiềm năng phát triển lớn nếu được quản lý hiệu quả. Chính phủ cần khẩn trương xây dựng một khung pháp lý rõ ràng và chặt chẽ để đảm bảo các công ty P2P hoạt động minh bạch, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư và người vay. Đồng thời, việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về rủi ro và lợi ích của P2P Lending cũng là điều cần thiết để giảm thiểu các hệ lụy tiêu cực. Nếu có được sự quản lý và điều chỉnh phù hợp, cho vay ngang hàng có thể trở thành một công cụ tài chính hữu ích, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế và tạo cơ hội cho các cá nhân và doanh nghiệp nhỏ tại Việt Nam.
Lời kết
Quản lý cho vay ngang hàng là một thách thức không nhỏ đối với nhiều quốc gia, đặc biệt là những quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Những bài học từ các quốc gia phát triển và kinh nghiệm thực tiễn từ Trung Quốc sẽ là kim chỉ nam cho Việt Nam trong quá trình xây dựng khung pháp lý và quản lý cho vay ngang hàng. Trong bối cảnh hiện nay, đây là thời điểm phù hợp để Việt Nam định hình và hoàn thiện hệ thống quản lý, đảm bảo rằng P2P Lending không chỉ là một cơ hội mà còn là một kênh tài chính an toàn và bền vững cho tương lai.