Cho vay trực tuyến có tiềm năng phát triển tại Việt Nam

Cho vay trực tuyến, hay P2P lending, đã nhanh chóng trở thành một xu hướng tài chính toàn cầu nhờ sự linh hoạt và tiện lợi mà nó mang lại. Tại Việt Nam, mô hình này đang dần trở nên phổ biến với tiềm năng phát triển to lớn. Tuy nhiên, cùng với những lợi ích nổi bật, P2P lending cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro và thách thức. 

Thực tiễn hoạt động cho vay trực tuyến trên thế giới

P2P lending, hay còn gọi là cho vay ngang hàng, xuất hiện từ giữa những năm 2000 với sự ra đời của các nền tảng như Zopa (Anh) vào năm 2005 và Prosper (Mỹ) năm 2006. Đây là các nền tảng cho vay mà người đi vay và người cho vay có thể tương tác trực tiếp, không cần qua ngân hàng trung gian, nhờ vào sự hỗ trợ của công nghệ tài chính.

Zopa đã giải ngân hơn 4 tỷ bảng Anh và tạo ra gần 600.000 khoản vay tính đến tháng 1/2019. Một công ty khác là Funding Circle đã tập trung vào việc hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ với số tiền cho vay lên tới 7,5 tỷ bảng Anh, phục vụ hơn 72.000 doanh nghiệp. Tại Mỹ, LendingClub, một trong những nền tảng P2P lending lớn nhất, đã giải ngân hơn 47 tỷ USD qua 3,8 triệu khoản vay P2P tính đến cuối quý 1 năm 2019.

Trong khi đó, tại Trung Quốc, mô hình này đã phát triển vượt bậc với quy mô toàn thị trường đạt 8,6 nghìn tỷ Nhân dân tệ (CNY). Tuy nhiên, do thiếu kiểm soát chặt chẽ từ phía chính phủ, P2P lending ở Trung Quốc đã bị biến tướng thành các hình thức huy động vốn bất hợp pháp. Điều này đã gây ra nhiều vụ phá sản lớn, khiến nhiều nhà đầu tư mất trắng. Đến cuối tháng 6/2019, số lượng các công ty P2P lending ở Trung Quốc đã giảm xuống còn 6.617 đơn vị sau khi hàng ngàn công ty phải đóng cửa.

Rủi ro của P2P lending

P2P lending mang lại nhiều lợi ích nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Một trong những rủi ro lớn nhất là vấn đề an ninh hệ thống. Với nền tảng hoàn toàn dựa trên công nghệ, các ứng dụng P2P lending dễ bị tấn công mạng, tin tặc có thể đánh cắp thông tin tài khoản, gây thiệt hại nghiêm trọng cho cả người vay và người cho vay.

Ngoài ra, do các giao dịch tài chính được thực hiện ngay lập tức và dựa vào các hệ thống tự động xử lý, thị trường có thể trở nên dễ bị biến động do các tác động từ việc thay đổi giá tài sản một cách nhanh chóng. Rủi ro về thanh khoản cũng là một thách thức lớn khi kết hợp giữa kỳ hạn của khoản vay và đầu tư có thể dẫn đến tính thanh khoản thấp, khó khăn trong việc rút vốn khi cần thiết.

Một mối lo ngại khác là việc P2P lending có thể trở thành công cụ cho tội phạm rửa tiền, trốn thuế, và thậm chí tài trợ khủng bố. Do không chịu sự kiểm soát từ các ngân hàng truyền thống, các khoản vay qua P2P lending khó kiểm soát nguồn gốc và mục đích, gây ra nhiều lỗ hổng cho việc lợi dụng mô hình này vào mục đích bất hợp pháp.

Tiềm năng phát triển cho vay trực tuyến tại Việt Nam

Mặc dù P2P lending tại Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn khởi đầu, quy mô thị trường còn nhỏ bé so với các nước khác trong khu vực Đông Nam Á. Theo Báo cáo tài chính khu vực châu Á – Thái Bình Dương lần thứ 3 của University of Cambridge JBS, thị trường P2P lending Việt Nam chỉ chiếm 1,6% tổng khối lượng giao dịch của khu vực, xếp trên Nepal và Kazakhstan, nhưng thấp hơn nhiều so với các quốc gia phát triển hơn trong lĩnh vực này. 

Tuy nhiên, các chuyên gia đánh giá rằng Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển mô hình này nhờ những điều kiện thuận lợi về công nghệ, dân số và xu hướng thị trường.

Một trong những yếu tố thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của P2P lending tại Việt Nam là tốc độ phát triển nhanh chóng của công nghệ. Cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, sự phổ biến của internet và điện thoại di động, cũng như xu hướng sử dụng dữ liệu lớn (Big Data) đang tạo ra những cơ hội lớn cho các công ty fintech, đặc biệt là trong lĩnh vực cho vay trực tuyến. Với dân số gần 97 triệu người, trong đó số lượng thuê bao di động vượt qua con số 143 triệu, Việt Nam đang đứng ở vị trí thuận lợi để ứng dụng các mô hình tài chính dựa trên công nghệ.

Thêm vào đó, tỷ lệ người dùng internet tại Việt Nam cũng ngày càng tăng mạnh, với 64 triệu người sử dụng internet và thời gian truy cập mạng mỗi ngày gần 7 giờ. Đặc biệt, người Việt dành hơn 2,5 giờ hàng ngày để sử dụng mạng xã hội. Điều này không chỉ cho thấy thói quen tiêu dùng số đang ngày càng lan rộng, mà còn tạo ra lượng dữ liệu khổng lồ để các công ty P2P lending phân tích và nắm bắt nhu cầu của khách hàng.

Một điểm mạnh khác là cơ cấu dân số trẻ, trong đó phần lớn là người thuộc thế hệ 8x, 9x và thế hệ Z, những người có khả năng thích nghi nhanh với công nghệ mới và mong muốn được tiếp cận các dịch vụ tài chính hiện đại, tiện lợi. Thế hệ này đang dần thay đổi thói quen sử dụng tài chính, từ việc tiếp cận với các dịch vụ truyền thống sang việc sử dụng các dịch vụ trực tuyến dễ dàng và nhanh chóng. Chính sự chuyển đổi về hành vi tiêu dùng này đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các mô hình cho vay trực tuyến tại Việt Nam.

Ngoài ra, sự bùng nổ của công nghệ dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ mới như blockchain cũng sẽ hỗ trợ đắc lực cho việc phân tích hành vi khách hàng và quản lý rủi ro tín dụng. Các công ty P2P lending có thể dựa vào thông tin thu thập được từ người dùng để đánh giá mức độ tín nhiệm của người vay, tối ưu hóa quá trình thẩm định tín dụng và đưa ra các sản phẩm dịch vụ phù hợp với nhu cầu cụ thể của mỗi cá nhân. Điều này không chỉ giúp tăng cường hiệu quả của hệ thống cho vay, mà còn giảm thiểu rủi ro cho cả người cho vay và người vay.

Tuy nhiên, cùng với tiềm năng phát triển, P2P lending tại Việt Nam cũng đối diện với nhiều rủi ro tiềm ẩn. Một số công ty trong nước hiện đang quảng cáo cung cấp dịch vụ P2P lending, nhưng khi xem xét giấy phép kinh doanh thì lại là tư vấn tài chính, khiến khách hàng dễ rơi vào bẫy tín dụng đen hoặc vay nặng lãi. Số vốn điều lệ của các công ty này thường rất nhỏ so với quy mô giao dịch thực tế, làm tăng nguy cơ mất thanh khoản và gây thiệt hại lớn cho nhà đầu tư nếu có bất kỳ sự cố nào xảy ra. Chính vì vậy, việc xây dựng một hệ thống pháp lý rõ ràng và minh bạch là vô cùng cần thiết để bảo vệ quyền lợi cho các bên tham gia thị trường.

Định hướng phát triển cho vay trực tuyến tại Việt Nam

Hiện nay, đánh giá về khả năng phát triển của mô hình P2P lending tại Việt Nam vẫn còn là vấn đề sớm, khi thị trường này chỉ mới bắt đầu phát triển và còn nhiều rủi ro cần được kiểm soát. Tuy nhiên, dựa trên những bài học kinh nghiệm từ các dịch vụ trực tuyến đã thành công như bán hàng online, gọi xe công nghệ, cho thuê phòng hay mua bán bảo hiểm, P2P lending được dự báo sẽ trở thành xu hướng tất yếu trong nền kinh tế số của Việt Nam. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về cách mà nhà quản lý và người tiêu dùng đón nhận dịch vụ này, từ đó quyết định mức độ lan tỏa và phát triển của nó trên thị trường.

P2P lending không chỉ là một mô hình tài chính hiện đại mà còn phản ánh xu hướng toàn cầu hóa của nền kinh tế số. Chính vì vậy, việc nghiên cứu, học hỏi và chuẩn bị đón nhận P2P lending tại Việt Nam không chỉ cần thiết mà còn là điều cấp bách, để quốc gia không bị lạc hậu so với các thị trường tiên tiến khác trong khu vực và thế giới.

Tuy nhiên, vấn đề quan trọng nhất hiện nay là xây dựng khung pháp lý phù hợp cho hoạt động P2P lending tại Việt Nam. Việc xây dựng và triển khai các cơ chế quản lý minh bạch, nhằm kiểm soát và hạn chế rủi ro, là cách tiếp cận hợp lý nhất. Các quốc gia phát triển thường sử dụng khung pháp lý thử nghiệm, cho phép các doanh nghiệp khởi nghiệp hoạt động trong một môi trường có sự giám sát chặt chẽ từ các cơ quan quản lý, nhưng vẫn đủ linh hoạt để thử nghiệm các mô hình mới. Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi từ những kinh nghiệm này để tạo điều kiện cho P2P lending phát triển mạnh mẽ nhưng vẫn đảm bảo an toàn cho cả người vay và người cho vay.

Trong bối cảnh hiện tại, việc xây dựng một hành lang pháp lý cho P2P lending không chỉ giúp kiểm soát rủi ro mà còn thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài chính trực tuyến. Các chính sách cần phải linh hoạt, đảm bảo quyền lợi cho cả người cho vay và người đi vay, đồng thời hạn chế các hành vi lừa đảo, tín dụng đen. Những quy định cụ thể về quy trình thẩm định tín dụng, quản lý dòng tiền và trách nhiệm của các bên liên quan cần được thiết lập một cách rõ ràng, minh bạch.

Lời kết

Cho vay trực tuyến là một xu hướng tất yếu trong bối cảnh công nghệ tài chính phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu. Tại Việt Nam, mặc dù còn nhiều thách thức và rủi ro, nhưng với tiềm năng phát triển to lớn, P2P lending chắc chắn sẽ trở thành một phần quan trọng của hệ thống tài chính trong tương lai. Việc phát triển khung pháp lý, nâng cao nhận thức và cải thiện công nghệ sẽ là những yếu tố quyết định giúp thị trường cho vay trực tuyến tại Việt Nam phát triển bền vững và an toàn.

About The Author