Ngăn chặn rủi ro “bom nợ” từ hoạt động cho vay ngang hàng

Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, hoạt động cho vay ngang hàng (P2P Lending) đã nổi lên như một giải pháp tài chính phổ biến, thu hút nhiều người tham gia nhờ lãi suất hấp dẫn. Tuy nhiên, đi kèm với những lợi ích là các rủi ro lớn, đặc biệt là nguy cơ “bom nợ” có thể đe dọa sự ổn định tài chính của người vay và toàn bộ hệ thống. Việc nhận thức rõ các nguy cơ và áp dụng biện pháp phòng ngừa là điều cần thiết để bảo vệ cả nhà đầu tư và người vay trong thời điểm hiện tại.

Bối cảnh kinh tế khó khăn và những rủi ro tài chính

Trong những năm gần đây, nền kinh tế toàn cầu, trong đó có Việt Nam, đã phải đối mặt với nhiều thách thức. Đặc biệt, vào quý 3/2021, làn sóng thứ 4 của dịch bệnh tại Việt Nam đã khiến nhiều tỉnh, thành phải áp dụng các biện pháp giãn cách xã hội kéo dài. Hậu quả là hàng loạt các doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty tài chính, đã gặp phải những khó khăn đáng kể trong hoạt động kinh doanh.

Các công ty tài chính đã chịu ảnh hưởng nghiêm trọng từ sự sụt giảm thu nhập của người lao động. Khi nhiều người mất việc làm hoặc bị cắt giảm thu nhập, khả năng thanh toán các khoản vay của họ cũng giảm theo, dẫn đến tỷ lệ nợ xấu tăng cao. 

Tại hội nghị sơ kết hoạt động 9 tháng đầu năm của nhóm công ty tài chính do Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam tổ chức, tổng dư nợ tín dụng của các thành viên ước đạt khoảng 150.000 tỷ đồng, nhưng hầu như không có sự tăng trưởng so với cuối năm 2020. Thậm chí, tỷ lệ nợ xấu bình quân đã tăng lên mức 9-10%, so với khoảng 6% vào cuối năm 2020, và dự kiến sẽ tiếp tục tăng lên đến cuối năm 2021.

FE Credit, công ty tài chính tiêu dùng hàng đầu tại Việt Nam, đã ghi nhận tổng doanh thu 9 tháng đầu năm 2021 chỉ đạt 11.900 tỷ đồng, thấp hơn mức 13.000 tỷ đồng cùng kỳ năm 2020 và 13.500 tỷ đồng cùng kỳ năm 2019. Đặc biệt, trong quý 3/2021, công ty này đã phải chịu lỗ 300 tỷ đồng, một kết quả kinh doanh chưa từng có trong lịch sử của công ty.

Tương tự, HD Saison, một công ty tài chính khác, cũng không tránh khỏi những khó khăn. Dư nợ cho vay của HD Saison đến cuối tháng 9/2021 giảm hơn 2.000 tỷ đồng so với quý trước đó, trong khi tỷ lệ nợ xấu tăng từ 5,8% trong 2 quý đầu năm lên 7,4% vào cuối quý 3.

M Credit, một công ty tài chính tiêu dùng khác, dù có doanh thu tăng 13% so với cùng kỳ năm trước, nhưng lợi nhuận trước thuế quý 3/2021 chỉ đạt 86 tỷ đồng, một con số giảm rất mạnh so với 2 quý trước đó.

Những con số này phản ánh rõ ràng những rủi ro tài chính tiềm ẩn trong bối cảnh kinh tế khó khăn. Khi thu nhập của người lao động bị suy giảm do đại dịch, khả năng trả nợ của họ cũng giảm theo, khiến các công ty tài chính phải đối mặt với nguy cơ nợ xấu đang có xu hướng tăng cao. 

Hoạt động cho vay ngang hàng – Xu hướng tài chính với nhiều rủi ro tiềm ẩn

Hoạt động cho vay ngang hàng (P2P Lending) là một trong những xu hướng tài chính mới được nhiều nhà đầu tư và người vay ưa chuộng trong thời gian gần đây. P2P Lending cho phép người có tiền nhàn rỗi cho vay trực tiếp tới người cần vay thông qua các nền tảng trực tuyến, không cần thông qua trung gian tài chính truyền thống như ngân hàng. Điều này giúp các nhà đầu tư hưởng lãi suất cao hơn và người vay có thể tiếp cận nguồn vốn một cách dễ dàng hơn.

Mức lãi suất của P2P Lending thường dao động từ 15-18%/năm, tương đương 1,5%/tháng, một con số khá hấp dẫn đối với những nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận cao hơn so với lãi suất ngân hàng. Tuy nhiên, lợi ích cao luôn đi kèm với rủi ro lớn. Bên cạnh các công ty P2P Lending hoạt động chân chính, đã xuất hiện nhiều tổ chức trá hình, lợi dụng mô hình này để lừa đảo khách hàng với lãi suất “cắt cổ”.

Hệ lụy của việc này không chỉ là những khoản nợ không thể trả được mà còn là nguy cơ hình thành các “bom nợ” – những khoản nợ tích tụ với lãi suất cao và phí phạt liên tục tăng, đến một mức độ nào đó sẽ bùng nổ và gây ra khủng hoảng tài chính. Khi người vay không thể trả nợ, các công ty P2P Lending sẽ phải gánh chịu hậu quả, và nguy cơ sụp đổ của cả hệ thống là điều không thể tránh khỏi.

Ngoài ra, một số công ty còn áp dụng chiêu thức tính lãi suất vào khoản vay ban đầu và yêu cầu người vay trả lãi trước khi nhận tiền, dẫn đến việc người vay thực tế chỉ nhận được một phần nhỏ so với số tiền đăng ký vay. Điều này không chỉ làm tăng thêm gánh nặng tài chính cho người vay mà còn đẩy họ vào tình thế khó khăn hơn nếu không có khả năng trả nợ đúng hạn.

Một số ứng dụng cho vay như “Vaytocdo”, “Moreloan”, và “VD online” đã bị lực lượng Công an triệt phá vì những hành vi lừa đảo và cho vay nặng lãi. Những công ty này, do không chịu sự quản lý chặt chẽ, đã tạo ra nhiều hệ lụy tiêu cực, đẩy người vay vào cảnh nợ nần chồng chất và gây bất ổn cho toàn hệ thống tài chính.

Giải pháp ngăn chặn “bom nợ” từ hoạt động cho vay ngang hàng

Để ngăn chặn nguy cơ “bom nợ”, cần có một loạt các giải pháp toàn diện từ cả cơ quan quản lý, các công ty tài chính, và người tham gia vay vốn.

Tăng cường quản lý và giám sát hoạt động cho vay ngang hàng

Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, ông Đào Minh Tú, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quản lý chặt chẽ hoạt động tín dụng tiêu dùng, trong đó bao gồm cả P2P Lending. Với sự phức tạp và khó nhận diện của tín dụng đen, đặc biệt là qua các hình thức trực tuyến, việc tăng cường giám sát và quản lý các nền tảng cho vay ngang hàng là cần thiết. NHNN cần xác định rõ quy trình cấp phép và hoạt động cho các công ty P2P Lending, đảm bảo rằng các công ty này không lạm dụng mức lãi suất và phí quá cao, gây áp lực cho người vay.

Các biện pháp gián tiếp để hạn chế hoạt động của các tổ chức cho vay có lãi suất cao cần được áp dụng, nhằm tránh tình trạng P2P Lending trở thành hình thức tín dụng đen trá hình. Đặc biệt, việc quản lý cần tập trung vào việc đảm bảo rằng lãi suất và phí do các công ty P2P Lending quy định phải hợp lý, không gây thiệt hại cho người vay, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế đang phục hồi sau đại dịch.

Nâng cao năng lực thẩm định và công nghệ trong hoạt động cho vay ngang hàng

Mô hình P2P Lending dựa vào khả năng trả nợ của người vay, do đó, năng lực thẩm định của các công ty tài chính là yếu tố quyết định để giảm thiểu rủi ro “bom nợ”. Các công ty P2P Lending cần đầu tư vào công nghệ AI và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để đánh giá chính xác khả năng tài chính của người vay. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro nợ xấu mà còn tạo ra sự minh bạch và tin tưởng trong hoạt động P2P Lending.

Ngoài ra, các công ty cần phát triển các công cụ giám sát và cảnh báo sớm, giúp nhận diện các rủi ro tiềm ẩn trước khi chúng trở thành vấn đề nghiêm trọng. Điều này bao gồm cả việc theo dõi sát sao tình hình tài chính của người vay và điều chỉnh các điều kiện vay kịp thời để tránh tình trạng quá tải tài chính dẫn đến nợ xấu.

Khuyến khích các công ty P2P Lending giảm lãi suất và phí

Như ông Nguyễn Minh Hoàng đã đề cập, việc giảm lãi suất và phí sẽ là một giải pháp thiết thực để giảm bớt gánh nặng tài chính cho người vay. Khi người vay có điều kiện trả nợ thuận lợi hơn, rủi ro cho các nhà đầu tư và các nền tảng P2P Lending cũng sẽ giảm theo. Điều này không chỉ giúp ổn định thị trường mà còn đảm bảo sự bền vững của mô hình P2P Lending trong dài hạn.

Hợp tác giữa các cơ quan quản lý và công ty tài chính

Sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý, công an, và các công ty tài chính là cần thiết để chống lại các tổ chức tín dụng đen đội lốt P2P Lending. Các biện pháp mạnh tay cần được áp dụng để xử lý nghiêm các tổ chức vi phạm, đồng thời bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và duy trì sự minh bạch, công bằng trên thị trường tài chính.

Lời kết

Hoạt động cho vay ngang hàng mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro, đặc biệt là nguy cơ hình thành các “bom nợ” khi lãi suất và phí không được kiểm soát chặt chẽ. Để tận dụng được lợi ích của mô hình này mà không rơi vào tình cảnh nợ nần chồng chất, các bên liên quan cần hợp tác chặt chẽ, áp dụng các biện pháp quản lý và thẩm định nghiêm ngặt, đồng thời nâng cao nhận thức của người dân về các rủi ro tiềm ẩn. Chỉ khi đó, P2P Lending mới thực sự trở thành một kênh tài chính an toàn và bền vững cho cả nhà đầu tư và người vay.