Rủi ro khi tham gia vay ngang hàng là gì?

Vay ngang hàng (P2P lending), bên cạnh những ưu điểm nổi bật thì cũng ẩn chứa nhiều rủi ro đáng lo ngại mà các bên tham gia cần phải lưu ý. Trong mô hình này, người cho vay (nhà đầu tư) và người đi vay có thể kết nối trực tiếp với nhau mà không cần thông qua các tổ chức tài chính trung gian như ngân hàng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những rủi ro khi tham gia vay ngang hàng và đưa ra những lời khuyên hữu ích để bạn có thể đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt.

Vay ngang hàng là gì?

Khái niệm vay ngang hàng

Vay ngang hàng là gì? Vay ngang hàng (P2P lending) là hình thức cho vay trực tiếp giữa người cho vay (nhà đầu tư) và người đi vay, mà không thông qua các tổ chức tín dụng trung gian. Đây là một phương thức tài chính mới nổi, tận dụng công nghệ để kết nối các bên với nhau một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Với sự phát triển của công nghệ kỹ thuật số, P2P lending đã trở thành một phương thức cho vay trực tuyến hiện đại và tiện lợi. P2P lending là hoạt động được thiết kế và xây dựng trên nền tảng ứng dụng công nghệ số, giúp kết nối trực tiếp người đi vay và người cho vay mà không cần qua các tổ chức trung gian tài chính truyền thống như ngân hàng. Nền tảng công nghệ này không chỉ giúp tối giản các thủ tục và quy trình cho vay mà còn đẩy nhanh quá trình giải ngân, tiết kiệm thời gian và công sức cho cả hai bên.

Ưu điểm

• Lãi suất hấp dẫn: Một trong những lý do chính khiến P2P lending trở nên hấp dẫn là lãi suất cao hơn so với các khoản vay truyền thống từ ngân hàng. Điều này mang lại lợi nhuận tốt hơn cho nhà đầu tư.
• Thủ tục đơn giản: Nhờ ứng dụng công nghệ số, quá trình vay vốn và cho vay trong P2P lending trở nên nhanh chóng và ít phức tạp hơn. Người vay có thể nộp đơn và nhận được quyết định phê duyệt trong thời gian ngắn.
• Đa dạng sản phẩm: Các nền tảng P2P lending cung cấp nhiều loại hình vay vốn khác nhau, từ vay tiêu dùng, vay kinh doanh đến vay mua nhà. Điều này giúp người vay dễ dàng tìm được sản phẩm phù hợp với nhu cầu của mình.

Nhược điểm

• Rủi ro cao: Do không có sự bảo đảm từ các tổ chức tài chính, người cho vay phải đối mặt với nguy cơ mất vốn nếu người vay không thể hoàn trả. Điều này đặc biệt đáng lo ngại trong trường hợp không có bảo hiểm cho các khoản vay.
• Thiếu minh bạch: Thông tin về người vay và người cho vay không luôn được rõ ràng và minh bạch, dẫn đến rủi ro gian lận. Nhà đầu tư thường thiếu thông tin để đánh giá chính xác khả năng trả nợ của người vay.
• Chưa có quy định pháp luật cụ thể: Tại nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, P2P lending chưa được quy định rõ ràng trong khung pháp lý, gây ra những rủi ro về pháp lý cho các bên tham gia. Các quy định pháp luật chưa hoàn chỉnh có thể dẫn đến tranh chấp và thiệt hại cho nhà đầu tư.

Những rủi ro khi tham gia vay ngang hàng

Rủi ro tín dụng

Ngay từ khi xuất hiện, hoạt động P2P lending đã hàm chứa nhiều rủi ro, trong đó rủi ro tín dụng là đáng kể nhất. Một khoản cho vay truyền thống thường được bảo hiểm, người gửi tiền cũng được ngân hàng mua bảo hiểm tiền gửi. Tuy nhiên, trong mô hình P2P lending, nếu người vay mất khả năng trả nợ, nhà đầu tư có thể mất toàn bộ số tiền cho vay vì không có bảo hiểm cho khoản vay này. Các công ty P2P lending không có trách nhiệm hoàn trả khoản tiền khi người vay không thể thanh toán, gây ra rủi ro lớn cho nhà đầu tư.

Rủi ro tín dụng có thể phát sinh từ nhiều nguyên nhân, bao gồm cả chủ quan và khách quan. Ngay cả với các tổ chức tín dụng truyền thống có kinh nghiệm, việc kiểm soát rủi ro ở mức tuyệt đối vẫn không thể đảm bảo. Người cho vay trong P2P lending thường không có khả năng hoặc công cụ để đánh giá rủi ro của người vay, đặc biệt trong các nền kinh tế thiếu minh bạch thông tin, rủi ro càng cao.

Rủi ro thanh khoản

Rủi ro thanh khoản là một trong những vấn đề lớn khi tham gia vay ngang hàng. Trong mô hình P2P lending, người cho vay chỉ có thể thu hồi vốn khi khoản vay đến hạn. Không tồn tại cơ chế huỷ ngang hợp đồng cho vay và không có thị trường thứ cấp để giao dịch các khoản vay này. Điều này khiến người cho vay không thể chuyển nhượng hoặc bán khoản vay của mình để bảo vệ khỏi rủi ro. Thậm chí, trong trường hợp người vay mất khả năng thanh toán, nhà đầu tư có thể không thu hồi được vốn, chỉ có thể chờ đến khi khoản vay đáo hạn và dựa vào ý chí trả nợ của người vay.

Rủi ro pháp lý

Rủi ro pháp lý là một trong những vấn đề lớn nhất khi tham gia vào P2P lending. Tại nhiều quốc gia, P2P lending chưa được quy định rõ ràng trong khung pháp lý, gây ra nguy cơ lớn cho các bên tham gia. Việc thiếu quy định pháp lý có thể dẫn đến tranh chấp mà quyền lợi của các bên không được bảo vệ đầy đủ.

Nhiều quốc gia đang phát triển chưa chấp thuận sự tồn tại của P2P lending hoặc chỉ công nhận một phần, dẫn đến nguy cơ bị cấm hoặc hạn chế hoạt động bất cứ lúc nào. Trong trường hợp này, các bên tham gia sẽ đối mặt với rủi ro pháp lý lớn. Các công ty P2P lending có thể hoạt động như tổ chức môi giới, không có trách nhiệm khi xảy ra tranh chấp, dẫn đến mọi thua thiệt đều do người cho vay chịu.

Rủi ro pháp lý còn tăng lên khi các công ty P2P lending hoạt động dưới hình thức công ty cầm đồ trá hình, cho vay với lãi suất cao, hoặc tham gia vào các hoạt động bất hợp pháp như rửa tiền, trốn thuế. Những yếu tố này tạo ra rủi ro pháp lý lớn cho người tham gia.

Rủi ro vận hành

P2P lending phụ thuộc nhiều vào công nghệ, do đó rủi ro vận hành có thể xảy ra khi phần mềm bị lỗi hoặc ngưng hoạt động. Nếu nhà cung cấp dịch vụ rút khỏi thị trường, dữ liệu của khách hàng và các điều kiện cung cấp dịch vụ sẽ bị ảnh hưởng. Rủi ro này càng lớn hơn khi thị trường hoạt động ngoài khuôn khổ pháp lý, nhà đầu tư có nguy cơ mất trắng nếu có sự cố.

Toàn bộ dữ liệu của người tham gia P2P lending được lưu trữ trên hệ thống máy chủ và hoạt động trên môi trường Internet, dễ bị tấn công bởi hacker. Các lỗ hổng bảo mật có thể dẫn đến việc đánh cắp thông tin cá nhân, chiếm quyền kiểm soát hoặc xoá dữ liệu giao dịch, gây thiệt hại trực tiếp đến tài sản của nhà đầu tư và các bên tham gia.

Rủi ro đạo đức

Rủi ro đạo đức có thể xảy ra từ cả người cho vay, người vay và công ty P2P lending. Các nhà cung cấp dịch vụ có thể mập mờ trong vai trò trung gian, hoạt động như tổ chức huy động vốn cộng đồng rồi cho vay, hoặc thông đồng với người vay lập hồ sơ giả để lừa đảo nhà đầu tư. Một số công ty P2P lending mời gọi khách hàng bằng những thông tin thổi phồng hoặc sử dụng tiền của nhà đầu tư cho các mục đích khác không đúng với mục đích vay ban đầu.

Người vay có thể dễ rơi vào bẫy cho vay lãi nặng, phải chịu các khoản vay với lãi suất cắt cổ. Ngoài lãi suất theo thỏa thuận, người vay còn phải chịu nhiều chi phí khác như phí thẩm định tài sản, phí lưu giữ tài sản, phí tư vấn, dẫn đến tổng số tiền phải trả cao gấp nhiều lần so với khoản vay ban đầu. Những hành vi đe doạ, hành hung để đòi tiền cũng có thể xảy ra, gây ảnh hưởng lớn đến uy tín và danh dự của người vay.

Do vậy, rủi ro đạo đức luôn hiện diện, đòi hỏi người tham gia cần có hiểu biết và cảnh giác cao độ khi tiếp cận với hình thức vay ngang hàng.

Gợi mở giảm thiểu rủi ro trong hoạt động vay ngang hàng

Để giảm thiểu rủi ro và phát huy tối đa lợi ích của mô hình vay ngang hàng, các bên tham gia có thể tham khảo một số giải pháp sau:

• Công nhận và cấp phép hoạt động cho các công ty P2P lending: Việc cấp phép thử nghiệm cung cấp dịch vụ P2P lending sẽ giúp hạn chế tình trạng lợi dụng mô hình này để cho vay lãi suất cao hoặc gian lận. Tuy nhiên, cần có các quy định cụ thể và hướng dẫn rõ ràng để đảm bảo tính bền vững và ổn định của thị trường.
• Xây dựng chế tài quản lý: Cần có các chế tài cụ thể trong việc quản lý hoạt động P2P lending để bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia và đảm bảo tính minh bạch của thị trường.
• Giám sát chặt chẽ: Hoạt động P2P lending cần được giám sát bởi các cơ quan chức năng, như Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, để đảm bảo các bên tuân thủ quy định và giảm thiểu rủi ro gian lận. Vai trò của Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia (CIC) cũng rất quan trọng trong việc cung cấp thông tin hỗ trợ.
• Nâng cao nhận thức của các bên tham gia: Các nhà đầu tư và người vay cần được trang bị kiến thức đầy đủ về mô hình P2P lending, hiểu rõ các rủi ro và cách thức phòng ngừa. Điều này giúp họ đưa ra quyết định đầu tư hoặc vay vốn một cách thông minh và an toàn hơn.

Lời kết

Vay ngang hàng là một mô hình tài chính mới mẻ, mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Để tham gia vào mô hình này một cách an toàn, các bên cần hiểu rõ và quản lý tốt các rủi ro tiềm ẩn. Bằng cách công nhận và quản lý chặt chẽ, P2P lending có thể phát triển mạnh mẽ và đem lại lợi ích lớn cho cả nhà đầu tư và người vay.

About The Author