Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao thị trường tài chính tiêu dùng lại trở thành một chủ đề nóng trong những năm gần đây? Với sự bùng nổ của công nghệ và sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng, tài chính tiêu dùng đang tạo ra những cơ hội mới nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Trong phần 2 của chủ đề này, bài viết sẽ cung cấp cho bạn một cái nhìn tổng quan nhất về thị trường tài chính tiêu dùng tại Việt Nam.
Tài chính tiêu dùng: Bài học cho Việt Nam từ các quốc gia khác (Phần 2)
Thực trạng của thị trường tài chính tiêu dùng tại Việt Nam
Định hướng phát triển
Thị trường tài chính tiêu dùng tại Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ nhờ vào các chiến lược và quyết định quan trọng của ngành Ngân hàng. Đặc biệt, Quyết định số 986/QĐ–TTg ngày 08/08/2018 về Chiến lược phát triển ngành ngân hàng đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030, cùng với Quyết định số 149/QĐ-TTg ngày 22/01/2020 về Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, đã đặt ra mục tiêu hệ thống tài chính phải đáp ứng nhu cầu ngày càng gia tăng về dịch vụ tài chính và ngân hàng.
Thị trường tài chính tiêu dùng tại Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ
Mục tiêu cụ thể bao gồm việc đảm bảo đa số người dân và doanh nghiệp có cơ hội tiếp cận đầy đủ, thuận tiện các dịch vụ tài chính chất lượng, chi phí hợp lý và giảm mạnh tín dụng đen. Ngân hàng Nhà nước cũng đặt mục tiêu đến năm 2025 phải đạt ít nhất 50% và đến năm 2030 là 70% các khoản vay tiêu dùng được thực hiện qua kênh số.
Do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, từ tháng 6/2020, Chính phủ đã chủ trương kích cầu thị trường nội địa thông qua thúc đẩy tiêu dùng. Đặc biệt từ đầu năm 2022, Ngân hàng Nhà nước đã chỉ đạo các công ty tài chính tiêu dùng triển khai gói tín dụng 20.000 tỷ đồng với lãi suất ưu đãi để hỗ trợ công nhân và người lao động.
Quy mô và tốc độ tăng trưởng
Theo ước tính của FiinGroup, tín dụng tiêu dùng của các công ty tài chính tiêu dùng và các tổ chức tài chính khác tại Việt Nam chiếm khoảng 18% GDP, tương đương hơn 500 nghìn tỷ đồng vào cuối tháng 6/2022. Câu lạc bộ Tài chính tiêu dùng thuộc Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết, tính đến hết tháng 6/2022, tổng dư nợ của các công ty tài chính tiêu dùng đạt 207 nghìn tỷ đồng, tăng 7,9% so với tháng 12/2021. Trong khi đó, tín dụng tiêu dùng của hệ thống NHTM đến cuối năm 2021 đạt gần 2 triệu tỷ VND, chiếm hơn 20% dư nợ tín dụng cho nền kinh tế.
Thị trường tài chính tiêu dùng thu hút các doanh nghiệp nước ngoài
Thị trường tài chính tiêu dùng tại Việt Nam còn thu hút sự tham gia của các doanh nghiệp nước ngoài. Nhiều công ty tài chính nước ngoài đã đầu tư lớn vào Việt Nam, ví dụ như Công ty Tài chính Prudential Việt Nam (được Shinhan Bank Việt Nam mua lại), Lotte Finance – công ty con của Lotte Card (Hàn Quốc), và nhiều công ty khác.
Công ty Tài chính Prudential Việt Nam được Shinhan Bank Việt Nam mua lại
Đa dạng dịch vụ và sản phẩm
Các dịch vụ tài chính tiêu dùng tại Việt Nam ngày càng phong phú, đa dạng từ các khoản vay tiền mặt, vay mua đồ gia dụng, thiết bị điện tử, điện thoại, máy vi tính, phương tiện (xe máy) đến các sản phẩm hiện đại như chăm sóc sắc đẹp, y tế. Các công ty tài chính cũng phát triển các sản phẩm cho thị trường ngách như vay thẻ tập thể dục, học ngoại ngữ, tiệc cưới, du lịch, và thẻ tín dụng.
Độ bao phủ khách hàng và chuyển đổi số
Tài chính tiêu dùng đã phục vụ các nhóm dân cư chưa hoặc ít tiếp cận với dịch vụ ngân hàng truyền thống ở vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa, cũng như các vùng có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn. Các công ty tài chính đã xây dựng mạng lưới khách hàng thân thiết, thường xuyên sử dụng dịch vụ, dần thay đổi thói quen tiêu dùng của người dân. FE Credit, với thị phần khoảng 50%, đã tiếp cận khoảng 8 triệu khách hàng trên khắp Việt Nam.
Nhằm thực hiện mục tiêu chuyển đổi số, dịch vụ tài chính tiêu dùng hiện nay đang chuyển từ phương thức truyền thống sang sử dụng công nghệ, từ tìm kiếm khách hàng, phương thức tiếp thị, cho đến thẩm định trực tuyến qua mạng xã hội, chấm điểm khách hàng bằng mô hình dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo (AI), giải ngân trực tuyến vào ví điện tử, tài khoản trực tuyến.
Ví dụ, FE Credit đã xây dựng hệ thống CNTT đáp ứng cung ứng dịch vụ cho vay trực tuyến cho hơn 230.000 khoản vay, tương ứng trung bình 350 khoản vay/ngày thông qua ứng dụng $NAP.
FE Credit đã tiếp cận lượng lớn khách hàng trên khắp Việt Nam
Đóng góp của thị trường tài chính tiêu dùng
Tài chính tiêu dùng tại Việt Nam góp phần phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội qua ba phương diện:
- Tăng sức mua và kích thích tiêu dùng: Đặc biệt sau đại dịch, giúp thúc đẩy sản xuất và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.
- Phát triển tài chính toàn diện: Tập trung vào phân khúc khách hàng dưới chuẩn, nhỏ lẻ, khó hoặc chưa đủ điều kiện tiếp cận tín dụng ngân hàng.
- Tạo việc làm: Tăng nhu cầu nhân lực tài chính, tư vấn khách hàng, quản trị hệ thống.
Việc mở rộng cho vay tiêu dùng giúp người dân tiếp cận nguồn vốn chính thức, giảm thiểu tín dụng đen và đảm bảo an ninh trật tự xã hội.
Thuận lợi và rủi ro đối với thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam
Thuận lợi
Tiềm năng phát triển lớn
Với triển vọng kinh tế phục hồi và tăng trưởng cao (dự kiến 6,5-7% giai đoạn 2021-2030) cùng với mức tăng thu nhập của người dân khoảng 6%/năm đến năm 2030, thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam có tiềm năng phát triển rất lớn. Sự gia tăng thu nhập sẽ thúc đẩy nhu cầu vay tiêu dùng và đầu tư vào các sản phẩm tài chính đa dạng hơn.
Phát triển ngân hàng bán lẻ
Nhu cầu và định hướng phát triển ngân hàng bán lẻ, bao gồm tín dụng cá nhân từ các tổ chức tín dụng, cùng với sự đa dạng hóa sản phẩm của các công ty tài chính sẽ thúc đẩy thị trường tài chính tiêu dùng phát triển mạnh mẽ. Các công ty tài chính có động lực phát triển các sản phẩm và dịch vụ mới, phù hợp với nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng.
Thay đổi văn hóa tiêu dùng
Văn hóa tiêu dùng và vay mượn của người dân ngày càng thay đổi, đặc biệt khi nền kinh tế tăng trưởng và thu nhập bình quân đầu người tăng lên. Tầng lớp trung lưu ngày càng nhiều hơn, dẫn đến nhu cầu tiêu dùng và mua sắm gia tăng, kéo theo đó là nhu cầu tín dụng và tài chính tiêu dùng tăng cao.
Chuyển đổi số mạnh mẽ
Tại Việt Nam, thị trường tài chính tiêu dùng đang được thúc đẩy theo hướng hiện đại hóa nhờ những tác động mạnh mẽ từ quá trình chuyển đổi số. Việc ứng dụng công nghệ số không chỉ giúp đa dạng hóa sản phẩm, tăng trải nghiệm khách hàng mà còn giúp tiết giảm chi phí, đồng thời giúp khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính của người tiêu dùng trở nên cao hơn.
Chuyển đổi số mạnh mẽ
Rủi ro và thách thức
Quy mô và chất lượng tài sản
Quy mô tài chính tiêu dùng khó tăng nhanh và chất lượng tài sản có nguy cơ sụt giảm do khách hàng thuộc nhóm dễ tổn thương trước tác động của COVID-19. Khách hàng mất việc, giảm thu nhập dẫn đến tâm lý tiết kiệm, hạn chế chi tiêu, khiến nhu cầu vay tiêu dùng giảm trong ngắn hạn. Nguy cơ nợ xấu gia tăng do năng lực trả nợ của khách hàng suy giảm.
Lợi nhuận kinh doanh
Lợi nhuận kinh doanh của các công ty tài chính có nguy cơ giảm do thu nhập ròng từ lãi bị thu hẹp bởi áp lực cạnh tranh gay gắt, đặc biệt từ các công ty tài chính mới gia nhập thị trường và các công ty Fintech. Mặt bằng lãi suất cho vay có xu hướng giảm để thu hút khách hàng, trong khi các công ty tài chính vẫn phải tăng chi phí dự phòng rủi ro do sự suy giảm của chất lượng tín dụng.
Khung pháp lý chặt chẽ
Khung pháp lý ngày càng chặt chẽ và thận trọng hơn, mặc dù góp phần lành mạnh hóa thị trường nhưng cũng ảnh hưởng đến phạm vi hoạt động và cũng như việc các công ty tài chính sản sinh lời. Ví dụ, Thông tư 18 (2019) quy định tỷ lệ cho vay tiền mặt tối đa giảm từ 70% xuống còn 30% đến năm 2024, trong khi đây được xem là hoạt động quan trọng và nguồn thu chính của các công ty tài chính.
Áp lực cạnh tranh
Áp lực cạnh tranh gia tăng do sự bùng nổ của các mô hình kinh doanh mới như Fintech và cho vay ngang hàng (P2P lending). Các công ty này sử dụng nền tảng công nghệ số, mang lại sự thuận tiện, nhanh chóng và linh hoạt, tạo sự cạnh tranh không nhỏ đối với hệ thống tài chính truyền thống và các công ty tài chính hiện tại.
Thay đổi hành vi tiêu dùng
Hành vi và xu hướng tiêu dùng của khách hàng thay đổi mạnh sau đại dịch, đòi hỏi các công ty tài chính phải điều chỉnh hoạt động và chiến lược kinh doanh. Người dân có xu hướng tiết kiệm hơn, chú trọng đến nhu cầu thiết yếu và ưu tiên sức khỏe, y tế, môi trường và lối sống lành mạnh hơn. Công nghệ số và thương mại điện tử trở nên phổ biến hơn, yêu cầu các công ty tài chính phải thích ứng và đổi mới liên tục.
Lời kết
Thị trường tài chính tiêu dùng tại Việt Nam đã có những bước phát triển đáng kể, góp phần quan trọng vào sự phục hồi và tăng trưởng kinh tế. Nhờ vào sự hỗ trợ từ Chính phủ, sự gia tăng thu nhập của người dân, và quá trình chuyển đổi số, thị trường này đang trên đà phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, để duy trì và thúc đẩy sự phát triển này, chúng ta cũng cần phải đối mặt và vượt qua nhiều thách thức. Hãy tiếp tục theo dõi phần 3 của bài viết này để tìm hiểu các giải pháp giúp phát triển thị trường tài chính tiêu dùng một cách bền vững.
About The Author
