Tại sao Việt Nam cần cởi mở với mô hình cho vay ngang hàng?

Trong những năm gần đây, cho vay ngang hàng đã trở thành một xu hướng tài chính mới nổi trên toàn thế giới, bao gồm cả tại Việt Nam. Tuy nhiên, cho vay ngang hàng tại Việt Nam vẫn còn gặp nhiều khó khăn do thiếu vắng khung pháp lý rõ ràng và sự lo ngại về rủi ro. Trong bối cảnh này, nhiều chuyên gia cho rằng, việc cởi mở đón nhận và xây dựng khung pháp lý hợp lý cho P2P lending là cần thiết để phát triển bền vững nền kinh tế.

Cho vay ngang hàng: Tiềm năng và lợi ích

Cho vay ngang hàng mang lại nhiều lợi ích không chỉ cho người vay mà còn cho người cho vay và các doanh nghiệp. Trước hết, mô hình này cho phép người vay tiếp cận nguồn vốn một cách dễ dàng và nhanh chóng hơn so với việc vay vốn từ các ngân hàng hoặc tổ chức tài chính truyền thống. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs), những đối tượng thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn từ ngân hàng do thiếu tài sản đảm bảo hoặc lịch sử tín dụng.

Đối với người cho vay, P2P lending mở ra cơ hội đầu tư với lãi suất cao hơn so với các kênh đầu tư truyền thống như gửi tiết kiệm ngân hàng. Đây là một kênh đầu tư hấp dẫn, nhất là trong bối cảnh lãi suất tiết kiệm đang ở mức thấp và thị trường chứng khoán biến động mạnh. Ngoài ra, các nền tảng cho vay ngang hàng thường có chi phí hoạt động thấp do chủ yếu hoạt động trực tuyến, giúp tiết kiệm chi phí cho cả hai bên tham gia.

Một lợi ích khác của cho vay ngang hàng là sự minh bạch và linh hoạt trong quá trình vay và cho vay. Người vay có thể lựa chọn khoản vay phù hợp với nhu cầu và khả năng tài chính của mình, trong khi người cho vay có thể lựa chọn đối tượng vay phù hợp với khẩu vị rủi ro của mình.

Thách thức và rủi ro

Mặc dù có nhiều lợi ích, nhưng cho vay ngang hàng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Một trong những rủi ro lớn nhất là rủi ro tín dụng, tức là người vay không có khả năng trả nợ. Do chưa được bảo lãnh bởi Quỹ bảo hiểm tiền gửi Nhà nước, người cho vay phải đối mặt với nguy cơ mất trắng vốn đầu tư nếu người vay không trả nợ. Điều này làm tăng rủi ro cho các nhà đầu tư, đặc biệt là trong bối cảnh thị trường chưa có khung pháp lý rõ ràng.

Thêm vào đó, một số công ty cho vay ngang hàng có thể không thực hiện đúng cam kết về bảo vệ quyền lợi cho nhà đầu tư. Một số nền tảng thiếu minh bạch trong việc công bố thông tin về người vay và tình hình tài chính của họ, dẫn đến việc nhà đầu tư thiếu thông tin để có thể đánh giá rủi ro. Ngoài ra, các vấn đề liên quan đến bảo mật dữ liệu và thông tin cá nhân cũng là một thách thức lớn, đặc biệt là khi nền tảng hoạt động hoàn toàn trực tuyến.

Người dùng lo ngại về hoạt động cho vay ngang hàng sau những lùm xùm tại Trung Quốc

Trước thực trạng hàng loạt vụ phá sản, đóng cửa, và bỏ trốn của các doanh nghiệp P2P Lending tại Trung Quốc, dư luận Việt Nam đã dấy lên nhiều lo ngại về tính bền vững và an toàn của mô hình này. Nhiều ý kiến cho rằng, với những rủi ro tiềm ẩn và những hệ quả tiêu cực từ các quốc gia khác, việc cấm đoán hoạt động cho vay ngang hàng tại Việt Nam là vô cùng cần thiết.

Theo một cuộc khảo sát nhỏ của Thời báo Kinh tế Sài Gòn, có tới 81% số người tham gia cho rằng không nên phát triển mô hình cho vay ngang hàng ở Việt Nam. Điều này phản ánh một sự lo ngại sâu sắc trong cộng đồng về khả năng xảy ra các hệ lụy tương tự như tại Trung Quốc. Đặc biệt, nhiều người còn xem cho vay ngang hàng là một hình thức tài chính “ảo,” tiềm ẩn rủi ro cao và có thể dẫn đến những hậu quả khó lường cho người cho vay.

Tuy nhiên, những lo ngại này phần lớn bắt nguồn từ tâm lý “con chim bị tên thấy cành cong cũng sợ” sau những sự kiện tiêu cực từ các quốc gia khác. Thực tế, nếu được quản lý và phát triển đúng cách, cho vay ngang hàng không chỉ không phải là một mối nguy hại mà còn mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho xã hội và nền kinh tế. 

Bài học cho vay ngang hàng từ các quốc gia phát triển

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, nhiều quốc gia đã nhận ra tiềm năng to lớn mà cho vay ngang hàng mang lại cho nền kinh tế, đồng thời họ cũng hiểu rõ những rủi ro tiềm ẩn của mô hình này. Chính vì thế, nhiều nước đã tiến hành xây dựng các khung pháp lý và quy chuẩn để quản lý và điều tiết thị trường cho vay ngang hàng một cách hiệu quả. 

Anh: Khung pháp lý hỗ trợ và thúc đẩy tăng trưởng

Tại Anh, Chính phủ không chỉ cho phép cho vay ngang hàng tồn tại mà còn tạo điều kiện để mô hình này phát triển mạnh mẽ. Vào tháng 4/2016, Chính phủ Anh đã triển khai Tài khoản Tiết kiệm Tài chính Sáng tạo (Innovative Finance Savings Account – IFSA), cho phép các công dân đầu tư tới 20.000 USD vào các nền tảng tài chính khác nhau, bao gồm cả cho vay ngang hàng, và được miễn thuế. 

Đây là một bước đi mang tính chiến lược, không chỉ nhằm khuyến khích sự tham gia của người dân vào các kênh đầu tư mới mà còn góp phần gia tăng giá trị giao dịch và thu hút nhiều nhà đầu tư mới vào thị trường này.

Dữ liệu từ Chính phủ Anh cho thấy IFSA đã mang lại những kết quả ấn tượng. Ví dụ, nền tảng Crowd2Fund, chuyên cho vay các doanh nghiệp nhỏ, đã chứng kiến mức tăng trưởng 667% về vốn cho vay và 373% về số lượng nhà đầu tư đăng ký mới kể từ khi IFSA được triển khai. Sự thành công này cho thấy rằng, với sự hỗ trợ từ Chính phủ, cho vay ngang hàng có thể trở thành một công cụ tài chính hữu ích, không chỉ giúp doanh nghiệp nhỏ tiếp cận vốn mà còn mang lại lợi ích cho nhà đầu tư cá nhân.

Bên cạnh đó, Chính phủ Anh cũng áp dụng các biện pháp quản lý nghiêm ngặt nhằm bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia. Cụ thể, các nền tảng cho vay ngang hàng phải tách bạch tiền của khách hàng và tiền của mình, bằng cách gửi tiền của khách hàng vào các tài khoản của bên thứ ba. Điều này giúp đảm bảo rằng, ngay cả khi nền tảng gặp khó khăn tài chính, tiền của khách hàng vẫn được bảo vệ. Ngoài ra, các nền tảng còn được yêu cầu có lượng tiền dự trữ nhằm đối phó với các cú sốc tài chính và lập kế hoạch xử lý các khoản nợ nếu công ty vay vốn phá sản.

Trung Quốc: Siết chặt quản lý để giảm rủi ro

Trung Quốc là một trong những thị trường cho vay ngang hàng lớn nhất thế giới, nhưng cũng là nơi chứng kiến nhiều vụ bê bối liên quan đến mô hình này. Tuy nhiên, thay vì cấm hoàn toàn, Chính phủ Trung Quốc đã chọn cách siết chặt các quy định nhằm hạn chế rủi ro và bảo vệ quyền lợi cho người cho vay và người vay.

Chính phủ Trung Quốc đã ban hành nhiều chính sách và luật lệ nghiêm ngặt nhằm ngăn chặn các hành vi lừa đảo và vi phạm quy chế trong lĩnh vực cho vay ngang hàng. Các nền tảng cho vay ngang hàng không được phép huy động vốn, cho vay, hoặc gọi vốn bất hợp pháp để ngăn chặn việc hình thành các quỹ theo kiểu kinh doanh đa cấp. Đồng thời, các hoạt động marketing offline cũng bị cấm, ngoại trừ việc thu thập thông tin tín dụng, theo dõi vốn vay, và quản lý tài sản thế chấp.

Kết quả của các biện pháp này là sự đóng cửa của hơn 5.000 nền tảng cho vay ngang hàng trong giai đoạn từ năm 2016 đến nay. Điều này không chỉ giúp làm sạch thị trường mà còn đảm bảo rằng những nền tảng còn lại sẽ hoạt động trong khuôn khổ pháp lý, tạo ra một môi trường đầu tư an toàn hơn và bền vững hơn.

Trung Quốc cũng cảnh báo các nền tảng không được ngụy tạo mục tiêu hoặc tự tài trợ, đồng thời cấm tài trợ cho các lĩnh vực có độ rủi ro cao như quản lý tài sản, chuyển giao cổ phần, hoặc cấp vốn cho thị trường chứng khoán mà không có sự phê duyệt từ cơ quan chức năng. Chiến dịch thanh lọc này dự kiến sẽ tiếp tục trong vài năm tới để loại bỏ hoàn toàn các doanh nghiệp có vấn đề và đảm bảo sự phát triển lành mạnh của thị trường.

Cần có khung pháp lý rõ ràng tại Việt Nam

Tại Việt Nam, việc xây dựng một khung pháp lý rõ ràng cho cho vay ngang hàng là điều cần thiết để phát triển bền vững và giảm thiểu rủi ro cho các bên tham gia. Một khung pháp lý hợp lý sẽ giúp kiểm soát hoạt động của các nền tảng P2P lending, đảm bảo rằng chúng tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền lợi của người cho vay và người vay, đồng thời giảm thiểu rủi ro tín dụng.

Chính phủ cũng cần xem xét việc thành lập các quỹ bảo hiểm hoặc cơ chế bảo đảm để bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư trong trường hợp người vay không trả nợ. Điều này sẽ giúp tăng niềm tin của nhà đầu tư vào P2P lending và khuyến khích họ tham gia đầu tư.

Ngoài ra, cần có các quy định rõ ràng về bảo mật dữ liệu và thông tin cá nhân để đảm bảo rằng thông tin của các bên tham gia được bảo vệ một cách minh bạch và an toàn.

Lời kết

Cho vay ngang hàng là một mô hình tài chính đầy tiềm năng tại Việt Nam, nhưng cũng đòi hỏi sự cẩn trọng và quản lý chặt chẽ để đảm bảo an toàn cho các bên tham gia. Việc xây dựng một khung pháp lý rõ ràng và hiệu quả sẽ là yếu tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển của P2P lending, giúp nó trở thành một công cụ tài chính hữu ích cho nền kinh tế. Chỉ khi đó, Việt Nam mới có thể khai thác hết tiềm năng của mô hình này và đưa nó trở thành một kênh đầu tư an toàn, bền vững cho các nhà đầu tư và người vay.

About The Author